Chúng tôi góp phần giúp cộng đồng phát huy vai trò làm chủ di sản
Cộng đồng bản địa (bao gồm những thành phần yếu thế trong xã hội) là những người nắm giữ các loại hình di sản quan trọng. Họ thật sự là chủ nhân của khối “tài sản” to lớn, ý nghĩa này.
Nền văn hóa Việt mấy nghìn năm đã được khởi sinh từ nền nông nghiệp lúa nước. Những vùng nông thôn chính là nơi hình thành, lưu giữ giá trị di sản ngàn đời ấy. Các giá trị di sản địa chất, địa mạo, đa dạng sinh học, khảo cổ học,...và đặc biệt là di sản văn hóa vật thể, phi vật thể được giữ gìn gần như nguyên vẹn bởi tầng lớp nông, ngư dân, diêm dân,...Họ đích thực là chủ nhân của di sản. Từ lâu, nhận thức về sự trân trọng và bảo tồn di sản văn hóa truyền thống đã được ấn định trong tiềm thức mỗi cư dân Việt. Nó gắn liền trong đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng, tôn giáo, canh tác, sản xuất. Tuy nhiên, trải qua quá trình biến thiên của tự nhiên, các giai đoạn biến động về lịch sử - kinh tế- chính trị - xã hội, ranh giới giữa bảo tồn và phát triển ngày càng bị nới rộng. Mối quan hệ giữa con người với con người, giữa giá trị văn hóa cốt lõi của dân tộc gắn với tự nhiên ngày càng mờ nhạt. Thay vào đó, những mâu thuẫn trong nội tại ở từng địa phương cũng như giữa các hình thái kinh tế có chiều hướng tiêu cực. Nó tác động trực tiếp đến môi sinh và đời sống tinh thần của con người. Hầu hết các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội hiện nay đều thiếu vắng yếu tố bền vững và đặc biệt là một mô hình kinh tế bền vững đúng nghĩa như nội hàm của nó. Chúng ta có một “sản nghiệp” di sản khổng lồ, nhưng dường như vẫn chưa thể có một nền kinh tế di sản tương ứng.
Với sứ mệnh của một doanh nghiệp xã hội, điều mà chúng tôi theo đuổi là tạo ra mô hình có thể liên kết các mắc xích quan trọng trong sự vận hành của tự nhiên, lịch sử, văn hóa - xã hội, kinh tế,...(gọi chung là di sản) của một số khu vực cộng đồng tiềm năng. Mục đích cuối cùng là xây dựng mô hình phát triển bền vững. Trong đó, yếu tố quyết định tính bền vững của các liên kết này là con người. Mọi sự quyết định hay hay hành động diễn ra sẽ đều phải dựa trên chủ thể là cộng đồng bản địa. Trách nhiệm, hành động và lợi ích là 3 khía cạnh luôn được cộng đồng xem xét một cách kỹ lưỡng trong mọi vấn đề. Sự phát triển bền vững được bảo hộ bởi nền tảng văn hóa- lịch sử truyền thống, bởi tính cố kết cộng đồng và bởi chính con người - chủ thể của di sản. Chúng tôi mong muốn lấy du lịch nông thôn làm động lực để kết nối các bên liên quan lại với nhau dựa trên khối “tài sản” hiện hữu. Sẽ không còn cảnh những Chủ thể tụt hậu, chạy theo chủ nghĩa vật chất và bổng chốc biến mình thành người làm thuê cho những doanh chủ khác, họ hoàn toàn có khả năng tạo ra giá trị gia tăng cho di sản bởi chính năng lực của mình.
Hạt mầm đột phá đang ở ngay trước mắt chúng ta. Một sản nghiệp to lớn và các khối cộng đồng đa dạng sẽ là nền tảng cho nền kinh tế di sản. Chúng tôi, cùng người dân, nhà khoa học, các bên liên quan đang hoàn thiện các giải pháp phát triển kinh tế di sản nhằm nâng cao năng lực, thúc đẩy sáng kiến cộng đồng và chuyển hóa nguồn nội lực thành một loại động lực tăng trưởng trong thời đại mới.
NGUYỄN THỊ DIỄM KIỀU